Page 48 - KongresKultury2016v2

podmiotowości i koordynacji swoich działań w wymiarze jednostko-
wym i zbiorowym.

Dodatkowo proces ten pogłębiła i przyspieszyła zmiana technolo-
giczna związana z rozwojem m.in. cyfrowych mediów. Postspołeczna
jednostka zyskała nowe instrumenty organizowania swojego życia i za-
rządzania relacjami. Stała się usieciowionym indywidualistą, który swo-
je potrzeby zaspokaja w coraz mniejszym stopniu dzięki tradycyjnym
instytucjom, a coraz bardziej polega na społecznym systemie operacyj-
nym: zasobach dostępnych w sieci i kontrolowanych przez platformy
komunikacji cyfrowej.

Kultura znajduje się w samym centrum tych procesów, często w ich
awangardzie – to właśnie w polu kultury są testowane zazwyczaj in-
nowacje w dziedzinie nowych form wytwarzania dóbr i usług oraz ich
dystrybucji. Takie zjawiska, jak prosumpcja, ekonomia współwytwarza-
nia i współdzielenia czy eliminowanie pośredników, powstały w polu
kultury, by potem przeniknąć do innych sfer życia. To również pole
kultury w pierwszej kolejności dotknęły zjawiska destabilizacji ryn-
ku pracy twórców i pracowników oraz wynikająca stąd prekaryzacja.
Wielki Festiwal Teatralny w Awinionie został odwołany w 2003 roku
ze względu na strajk zatrudnianych tymczasowo pracowników obsługi.
To był pierwszy spektakularny bunt prekariuszy, właśnie z pola kultu-
ry, sygnalizujący nadejście poważnego problemu dotyczącego całego
społeczeństwa.

Kultura jest więc przedmiotem kryzysu strukturalnego. Jest też jego
podmiotem jako źródło semiozy – nowych opowieści o świecie nadają-
cych mu znaczenie i sens oraz umożliwiających rekonstrukcję form ży-
cia społecznego. To proces z jednej strony niezwykle twórczy, z drugiej
– obfitujący w akty kreatywnej destrukcji, prowadzące do opisywanych
wcześniej paradoksalnych konsekwencji. U źródeł tych paradoksów tkwi
jeden paradoks naczelny: kryzys makrosystemowy skutkuje także kry-
zysem kultury, nie jest jednak kryzysem w kulturze – przeciwnie, ta jest
przestrzenią twórczego fermentu wynikającego z procesu semiozy. Kryzys
kultury wyraża się przez kryzys legitymizacji, tożsamości i wyobraźni.
48 Jak jest? Mapa kultury w Polsce i jej terytoria