Page 51 - KongresKultury2016v2

Z kolei myśliciele tacy jak Paul Gielen wzywają do pogłębienia eu-
ropejskiej integracji właśnie przez oparcie jej na kulturze i wspólnych
kulturowych kodach. W jakim jednak modelu ta tożsamość miałaby
się ukształtować i istnieć: wielokulturowości, integracji, syntezy? Na ile
byłaby zakorzeniona w jakichś rdzennych europejskich wartościach,
a na ile płynna? Czy dla kulturowej tożsamości, powtórzmy, groźne
może być spotkanie z innymi kulturami?

To jednak tylko niektóre symptomy znacznie głębszego i narasta-
jącego od lat kryzysu tożsamości, który jest związany nie tyle z oba-
wą przed spotkaniem z innymi kulturami, ile ze zmianą paradygmatu
kulturowego w ogóle. Globalny kryzys ekologiczny wprowadza nową
perspektywę eschatologiczną. Wkraczając do antropocenu, epoki
człowieka, w której aktywność ludzka staje się głównym czynnikiem
wpływu na stan środowiska, odkrywamy, że kres czasów jest związany
z ograniczonością i skończonością Ziemi. Peter Sloterdijk przekonuje,
że ostatnią prawdziwą religią staje się monogeizm.

Doświadczenie antropocenu określa nie tylko perspektywę eschato-
logiczną, lecz także praktyczną. Niezwykle aktualne stają się rozważa-
nia Immanuela Kanta o światowym pokoju i możliwości współistnie-
nia na jednej, zatłoczonej Ziemi zróżnicowanego rodzaju ludzkiego.
Prowadzą one do pytań bardziej zasadniczych – o paradygmat kultu-
rowy i opartej na nim tożsamości: czy aktualny jest uniwersalistyczny
paradygmat liberalny, czy też w ślad za papieżem Franciszkiem należy
rozwijać postantropocentryczny neohumanizm? A może posthuma-
nizm, odrzucający wyjątkowość i radykalną odrębność osoby ludzkiej?

Pojawiają się też pytania najradykalniejsze, które wcześniej były do-
meną literatury science fiction. Do ich postawienia zmusza rozwój an-
tropotechnologii, w coraz większym stopniu przejmujących od kultury
zadanie kształtowania człowieka: czy kultura będzie jeszcze potrzebna,
gdy człowiek uzyska techniczną nieśmiertelność i moc kształtowania
swoich cech?

Niezależnie od odpowiedzi presja na redefinicję tożsamości w kate-
goriach kulturowych jest wielokierunkowa i niezwykle silna, wywołuje

Jak jest? Mapa kultury w Polsce i jej terytoria 51