Page 54 - KongresKultury2016v2

inicjatywy prywatne (funkcjonujące w różnych logikach), instytucje
kultury i organizacje społeczne.

Wyjaśnienie zjawiska prekarności jako rodzaju podsystemu w syste-
mie kultury staje się odrębnym, złożonym zadaniem. Ta złożoność po-
woduje, że proste recepty na kontrolę negatywnych skutków zjawiska
stają się iluzoryczne – nie wystarczy interwencja władzy publicznej, by
zredukować prekaryzację kondycji twórców, gdy ma ona charakter sys-
temowy, a jednym z jej aspektów są skomplikowane relacje wewnątrz
kultury, naznaczone często konfliktem wynikającym z konkurencji
o ograniczone zasoby materialne czy prestiż.

Jak więc posługiwać się przedstawioną mapą? Najlepiej kontemplo-
wać ją w całości, bo tylko całościowe spojrzenie na kulturę i świado-
mość jej złożoności uodparnia na próby redukcjonizmu wynikające
z braku pełnej perspektywy. Ta mapa pokazuje, że kultury w Polsce nie
da się zredukować do jednego idiomu ani kodu lub poddać kontroli
w sposób władczy, imperatywny. W systemach złożonych oddziały-
wanie w sposób deterministyczny, zakładające założony z góry efekt,
jest niemożliwe. Oddziaływanie takie tym bardziej jest niemożliwe
w złożonych systemach autopoietycznych, a więc zdolnych nie tylko
do odtwarzania się, lecz także do wytwarzania nowości: innowacji es-
tetycznych (dzieł sztuki, aktów twórczych), organizacyjnych (np. no-
wych form dystrybucji treści w sieciach cyfrowych), normatywnych
(np. reguł współpracy w Wikipedii).

Ewentualne próby takiego oddziaływania mogą prowadzić do skut-
ków odmiennych od oczekiwanych, kiedy kreatywny z założenia system
wykorzysta swoje zdolności do twórczej adaptacji, by odpowiedzieć na
niechcianą interwencję w nieoczekiwany sposób. Przykładem jest tutaj
Kongres Kultury Polskiej w 2009 roku, który wymknął się pierwotnemu
scenariuszowi i uruchomił kaskadę nieoczekiwanych działań. Efektem
tego było m.in. powstanie ruchu społecznego Obywatele Kultury, który
doprowadził do przyjęcia przez rząd Paktu dla Kultury w 2011 roku.

Mapa nie jest terytorium nie tylko ze względu na swoją nieunik-
nioną niekompletność. Dotarcie do terytorium, czy raczej terytoriów,
54 Jak jest? Mapa kultury w Polsce i jej terytoria