Page 52 - KongresKultury2016v2

też różne odpowiedzi. Najsilniejszy bodaj nurt postuluje powrót do
esencjalnego rozumienia tożsamości w kategoriach tradycjonalistycz-
nych i wspólnotowych.

Kryzys wyobraźni
Świadomość kresu, zbliżania się przełomu, osobliwości prowadzi do
kolejnego kryzysu. Wyczerpanie twórczej wyobraźni sygnalizują za-
równo twórcy – wystarczy przywołać wypowiedzi Krystiana Lupy
(i jego ostatnie spektakle teatralne) – jak i krytycy, jak choćby przyta-
czany już Boris Groys, czy badacze – Przemysław Czapliński wprost pi-
sze w eseju dla magazynu „Kultura i Rozwój” o „krańcach wyobraźni”,
a litewski filozof Leonidas Donskis mówi o śmierci utopii.

Na czym ów kryzys wyobraźni polega? Na niezdolności wyrwania
się z dogmatu TINA (There Is No Alternative), bezalternatywności.
Owszem, uznajemy, że dotychczasowy paradygmat rozwojowy się wy-
czerpał, coraz częściej pojawiają się głosy o końcu kapitalizmu, mimo
to w praktycznych działaniach nie wychodzimy poza próby reanimo-
wania starego systemu w nadziei na przywrócenie mu przedkryzy-
sowej sprawności. Nasza wyobraźnia rozbija się o próg alternatywy,
zmiany, bo ta wywołuje lęk przed powtórką błędów XX wieku. Utopia
jako alternatywa jest jednocześnie konieczna i niepożądana. W miej-
sce nowych rozwiązań pustkę wyobraźni zasiedlają zatem stare figury
z minionych epok. Koncept wspólnoty narodowej w XIX-wiecznym
kształcie jest rozwiązaniem nieadekwatnym do współczesnych wy-
zwań. Gdy jednak nie ma alternatywy, kusi bezpłodną wyobraźnię
swoją konkretnością.

To tylko kilka kluczowych elementów ilustrujących złożoność kontek-
stu współczesnej dyskusji o kulturze. Analizując stan kultury w Pol-
sce, nie możemy pomijać tego kontekstu. Na ile zjawiska obserwowane
w naszym kraju są refleksem procesów o charakterze uniwersalnym,

52 Jak jest? Mapa kultury w Polsce i jej terytoria