Page 98 - KongresKultury2016v2

Stan krytyczny. Sfera publiczna w Polsce
po 1989 roku

Opracowała Iwona Kurz

Nie jest przesadą przekonanie, że debata publiczna w Polsce znajdu-
je się w stanie krytycznym. Przez debatę publiczną rozumiem zespół
praktyk językowych, performatywnych i obrazowych, które dotyczą
tego, co wspólne, i są widoczne i dostępne powszechnie – w mediach,
przestrzeni miast i wsi oraz w instytucjach publicznych, od szkół po
urzędy, w tym najwyższe. Charakter i jakość debaty publicznej mają
podstawowe znaczenie dla pracy nad społeczną zgodą i dla skutecznej
komunikacji społecznej, być może nawet – w dzisiejszym atomizują-
cym i fragmentaryzującym kontekście medialnym – w ogóle dla uzna-
nia, że istniejemy jako społeczeństwo.

Ta kryzysowa sytuacja wynika z wielu przyczyn, niedających się
sprowadzić do odgórnych strategii władzy. Mamy przecież pewien
układ zastany: paternalizm instytucji i urzędników, brak wykształco-
nych reguł komunikacji, a nawet brak wspólnych pojęć, zaczynając
od uzgodnienia tego, co w ogóle rozumiemy jako przestrzeń publicz-
ną, jakie są warunki i cele działania w niej. Kryzys ściśle wiąże się też
z procesami globalnymi, jak rozwój mediów elektronicznych czy nowe
formy kapitalistycznej alienacji, które sprawiają, że można za Alainem
Touraine’em powtórzyć: „Społeczeństwo nie istnieje”.

Potwierdzeniem tego stanu są dane GUS z pierwszej połowy
2015 roku, wskazujące na niski poziom zaufania społecznego w Pol-
sce. Instytucje publiczne, którym najbardziej ufaliśmy, to straż po-
żarna (zaufanie wśród około 94 proc. osób) i pogotowie ratunkowe
98 Stan krytyczny. Strefa publiczna w Polsce po 1989 roku