Page 103 - KongresKultury2016v2

Czas: mit i doraźność (prezentyzm) – repetycja
1. Przeszłość: mity romantyczne, heroiczne, sarmackie, republikań-

skie (lub formułowane wobec nich antymity, pozostające przecież
w obrębie tego samego paradygmatu, tyle że opartego na innej se-
lekcji wątków i odmiennym wartościowaniu) nie mają odniesienia
do współczesności. Przeszłość jest ostoją bezpieczeństwa i źródłem
dumy (lub wstydu), ale nie ma odniesienia do współczesności inne-
go niż praktykowanie postawy wobec dziedzictwa.
2. Przyszłość: Polska będzie – drugą Japonią, drugą Koreą, drugą
Francją, drugą Irlandią, a najlepiej drugą Ameryką. Polską polityką
rządzi fetysz reformowania, a modernizacja ma charakter – podob-
nie jak w przypadku procesów na poziomie indywidualnym, czyli
deindywiduacji – mimetyczny.
3. Mimetyczność wyraża się również w formach odniesienia się do
przeszłości. Dominuje kultura repetycji: medialne powtórki, eksplo-
atowanie tych samych wątków, form, mitów; nostalgia za PRL; rekon-
struowanie i przepisywanie na nowo przeszłości. Found footage jest
źródłem inspiracji dla obecnych działań twórczych i dyskursu kry-
tycznego, ale jednocześnie proces ten – charakterystyczny dla global-
nej popkultury, która żyje powtórzeniem – zostaje wykorzystany do
celów ideologicznych (m.in. w rekonstrukcji historycznej czy w przy-
padku różnych powrotów do PRL).
4. Dzisiaj: poza mimetycznością kulturę polską charakteryzuje prezen-
tyzm, niski horyzont sprawczości i planowania, co wiąże się z niecią-
głością procedur i instytucji i w efekcie brakiem szacunku dla nich.
Podobnie jest w sferze obyczajowej. Trudno byłoby znaleźć powta-
rzalne praktyki łączące wszystkich Polaków (jak pory posiłków we
Francji). Jednocześnie brakuje „infrastruktury codzienności” (Cza-
pliński) zarówno w wymiarze prywatnym, jak i publicznym.

Stan krytyczny. Sfera publiczna w Polsce po 1989 roku 103