Page 88 - KongresKultury2016v2

Polaryzacja w sferze kultury

Opracował Piotr Cichocki

Zjawisko polaryzacji można rozumieć na dwa sposoby. Po pierwsze,
pojmujemy ją jako rozłam w przestrzeni komunikacyjnej i sferze pu-
blicznej – jak ten, który w ostatnich latach przeobraża dyskurs po-
lityczny, medialny i życie codzienne. Po drugie, równie ważne,
polaryzacja może dotyczyć osobności sposobów życia, strategii ada-
ptacyjnych, szans życiowych, a więc ogólniej: rozłączności i nieprzeni-
kalności – heterogeniczności – światów.

Pytamy tutaj nie tylko o polaryzację, lecz także o to, jakie działa-
nia podejmujemy wobec niej. To, jak rozumiemy istotę polaryzacji,
określa sposoby radzenia sobie z nią i z ludźmi, których w wyniku
polaryzacji określamy mianem „oni”.

Polaryzację można rozpatrywać jako zjawisko charakterystyczne
dla życia w złożonym systemie współczesności. Świadczą o tym jej trzy
uniwersalne aspekty. Po pierwsze, złożoność systemu siłą rzeczy powo-
duje rozszczepienie, czego potwierdzeniem są np. niemal uniwersalne
procesy systemu partyjnego. Po drugie, polaryzacja jest silnie wpisa-
na w kulturę konsumpcyjną, zachęcającą do dzielenia świata na dwie
części: na to, co spełnia nasze oczekiwania, i na to, co ich nie spełnia.
Postawa konsumpcyjna, jak pisze Bauman, jest przenoszona na inne
sfery życia, chociażby pod postacią „potrzeb kulturalnych”. Po trzecie,
w zjawisku polaryzacji istotna jest ekonomia uwagi i fakt, że przycią-
ga ją niemal wyłącznie to, co skrajne. Problem polaryzacji dotyczy nie
tylko Polski, lecz także Europy. Mówi się o powrocie prawicy czy fali
88 Polaryzacja w sferze kultury